Scenariodenken hét antwoord op onzekerheid
Scenariodenken maakt mens en organisatie slagvaardiger. Het creëert robuuste en adaptieve beleggingsportefeuilles, zo blijkt uit de whitepaper Memento Futuri van Theo Kocken.
Scenario’s helpen bij het creëren van een robuustere beleggingsportefeuille die ook nog eens sneller reageert op signalen. Scenariodenken maakt mens en organisatie slagvaardiger. Daarmee is scenariodenken hét antwoord op de fundamentele onzekerheid in de financiële wereld.
Dat concludeert Theo Kocken, hoogleraar Risk Management en oprichter van Cardano, in zijn whitepaper Memento Futuri over nut en noodzaak van scenariodenken. We weten minder dan we denken, is zijn adagium. “We leven in een wereld waarin we financiële vraagstukken aanpakken met evenwichtsmodellen die zijn gebaseerd op een gewenste wereld van ratio en bekende kansverdelingen. Hiermee denken we de financiële wereld te kunnen beheersen. Maar we verkleinen er de feitelijke grip op onze financiële instellingen mee. Want de aannames van de rationele mens staan los van de werkelijke wereld”, betoogt Kocken.
Denk breder, want de wereld is complex en fundamenteel onzeker in plaats van in evenwicht,
vertelt Theo Kocken in deze video van drie minuten.
Herinneringen aan de toekomst
De werkelijke wereld is er een van complexiteit en onzekerheid, met soms collectief irrationele mensen. “Dat betekent dat we een grotere diversiteit aan tools moeten hanteren en de toekomst niet mogen vergokken op basis van één model. Een van de belangrijkste tools is scenariodenken. Dat is een diepgaand proces van mental modelling waarmee we een robuustere portefeuille kunnen creëren die sneller reageert op signalen die we herkennen. Doordat de ontwikkelde scenario’s ons herinneren aan deze signalen. Herinneringen aan de toekomst.”
Nieuw paradigma
Memento Futuri, dus. Kocken beschrijft in zijn whitepaper hoe ons huidige denken over financiën en risico in de jaren vijftig en zestig ontstond met meten en sturen van risico en rendement in een beleggingsportefeuille met behulp van statistiek. “Wat goedbedoeld begon als een denkoefening om te kijken of we onzekerheid in financiële markten kunnen vatten in cijfers werd langzaam maar zeker een nieuw paradigma, een dogma zelfs.” Verder gaat hij in op de enorme behoefte van de mens om het ongemakkelijke gevoel van ambiguïteit over de werking van de complexe wereld te vermijden of te reduceren. “We willen control via wiskunde. En wiskunde is goed toepasbaar in de natuurwetenschappen met stabiele kansverdelingen. Maar minder of zelfs contraproductief in de chaotische, onvoorspelbare werelden van ecologie, sociologie en economie.”
Scenariodenken hét antwoord op onzekerheid
Whitepaper Memento Futuri: Scenario’s helpen bij het creëren van een robuustere beleggingsportefeuille die ook nog eens sneller reageert op signalen. Scenariodenken maakt mens en organisatie slagvaardiger. Daarmee is scenariodenken hét antwoord op de fundamentele onzekerheid in de financiële wereld.
Download Memento Futuri
"*" geeft vereiste velden aan
Anders denken en handelen
De laatste decennia is het denken over fundamentele onzekerheid sterk gesteund door complexiteitstheorie. Deze multidisciplinaire stroming bekijkt hoe systemen fluctueren tussen ogenschijnlijke orde en tijdelijke chaos. “Wie de wereld vanuit complexiteit bekijkt gaat anders denken en handelen. Dat leidt tot adaptief gedrag en robuustere strategieën. Dat kan binnen de economische toepassingen weer leiden tot weerbaardere financiële instellingen en stabielere markten”, stelt Kocken.
Extreme schokken
De whitepaper beschrijft een aantal methoden voor het omgaan met fundamentele onzekerheid, met scenariodenken als een van de belangrijkste strategische instrumenten. “Het ontwerpen van een scenario en het verhaal eromheen helpt om in de toekomst proactiever te handelen, wanneer trends in de financiële markten veranderen. Remembering the future. Doel is het creëren van robuustheid en het vergoten van de adaptiviteit van de organisatie. Een robuuste beleggingsportefeuille is ongeacht de ontwikkelingen in de financiële markten beschermd tegen extreme schokken. Adaptiviteit zorgt ervoor dat besturen signalen sneller oppikken en beleid sneller aanpassen waar nodig.”
Kennis en creativiteit
Ontwikkelen van een goede sets scenario’s vereist interdisciplinair denken om kennis en creativiteit naar boven te halen. “Ons cognitieve vermogen hindert ons sterk bij het denken over toekomstige scenario’s. We hebben een aantal handicaps, biases, waardoor we te veel in een beperkte richting zoeken. Deze biases zorgen voor een te beperkte set van ingeschatte onzekerheden. Veel organisaties worden overvallen door gebeurtenissen in de financiële markten die niet zozeer voorspeld maar wel ‘ingedacht’ hadden kunnen worden. Daarmee had sneller gereageerd kunnen worden of waren ongewenste consequenties vooraf beter te mitigeren geweest.”
Groepsdiversiteit cruciaal
Kocken beschrijft een aantal herkenbare biases zoals group think, waarbij een dominante leider een sterke mening heeft hetgeen tunnelvisie creëert. Of de Icarus-paradox, waarbij succes leidt tot overconfidence zodat we denken de wereld beter te begrijpen dan we echt doen. Hij schetst ook een groot aantal principes en methodes waarmee de biases te overwinnen zijn. “Deze worden niet apart maar simultaan ingezet in het proces van scenario’s ontwerpen, bespreken en evalueren. Groepsdiversiteit is in dit hele proces cruciaal. Het gaat om diversiteit van binnen en buiten de organisatie.”
Wereld van het grote geld
De whitepaper concludeert dat scenariodenken mens en organisatie slagvaardiger maakt. “We worden op individueel niveau cognitief vaardiger in het herkennen van signalen van veranderingen. Ons mentale model van de wereld wordt breder, we kunnen beter nieuwe ideeën evalueren en erop reflecteren. Op groepsniveau leidt het tot betere strategische conversaties over hoe we moeten reageren op ontwikkelingen in de buitenwereld. Er wordt als groep adaptiever en sneller gehandeld. Scenariodenken stelt ons in staat veel biases te overkomen. Dit is vooral in economie en finance erg relevant. Door de abstractie van de wereld van het grote geld komen hier cognitieve valkuilen juist veel vaker voor.”